Του Κώστα Στούπα
Υπάρχει κανείς αφελής που πιστεύει πως σήμερα στην Ελλάδα υπάρχει δωρεάν παιδεία, δωρεάν υγεία ή δωρεάν συγκοινωνίες;
Νομίζω πως είναι ελάχιστοι οι άλλοι πλην των εντεταλμένων και των μετόχων του συστήματος εξουσίας του «Μεγάλου Αδελφού» που κυβερνά τον τόπο.
Το κομματικό πελατειακό σύμπλεγμα του ενός τετάρτου του πληθυσμού που λυμαίνεται το μόχθο και την προσπάθεια των άλλων τριών τετάρτων.
Έχουμε γράψει παλιότερα για τις ομοιότητες του παλιότερου παρακράτους της δεξιάς και της χούντας με το διακομματικό παρακράτος της μεταπολίτευσης ο σκληρός πυρήνας του οποίου εντοπίζεται στα συνδικάτα του δημοσίου.
Είναι το καθεστώς που προκειμένου να αυξήσει την εξουσία το κομματικό κράτος και να υφαρπάξει ψήφους πολλαπλασίασε μέσα σε δυο - τρεις δεκαετίες τους εργαζομένους στο δημόσιο και το ευρύτερο δημόσιο και αφάνισε μέσω ανερμάτιστων συνδικαλιστικών πρακτικών το μεγαλύτερο μέρος του παραγωγικού ιστού της χώρας.
Το ελληνικό «όνειρο» έγινε ένα «τρύπιο» πτυχίο, έστω και με το «δόντι» κάποιας φοιτητικής παράταξης και μια θέση στο γαλαξία της αργομισθίας του ελληνικού δημοσίου, μέσω κάποιου πολιτικού, έναντι των συνηθισμένων σε αυτές τις περιπτώσεις ανταλλαγμάτων...
Δεν είναι παράδοξο γιατί χρεοκοπήσαμε και γιατί απειλούμαστε με πλήρη κατάρρευση.
Οποιαδήποτε προσπάθεια μεταρρύθμισης αυτού του συμπλέγματος τις τελευταίες δεκαετίες σκόνταφτε στις καθεστωτικές δυνάμεις των συνδικάτων που με τις πελατειακές σχέσεις ελέγχουν τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις της χώρας που παραμένουν κρατικές.
Το σύμπλεγμα αυτό έκρυβε το αντιδραστικό περιεχόμενο των επιδιώξεων τους κάτω από ένα μανδύα μιας κατ’ ονομασίας προοδευτουρίας που είχε τις ρίζες της στην αριστερή ταλάντωση του εκκρεμούς κατά την μεταπολίτευση.
Η αλήθεια είναι όμως πως όποιος υπερασπίζεται καθεστωτικές δομές δεν είναι προοδευτικός αλλά αντιδραστικός.
Τα ολοκληρωτικά καθεστώτα καθοσιώνουν την εξουσία τους προσβάλλοντας τη ρίζα των εννοιών που έχουν οι λέξεις.
Οι άνθρωποι σκεφτόμαστε με λέξεις. Εξ ου και ο φιλόσοφος Λουδοβίκος Βίτγκεσταϊν υποστήριζε πως τα όρια του σύμπαντός μας ορίζονται από τα όρια του λεξιλογίου μας.
Φόρτισαν κάθε προσπάθεια μεταρρύθμισης σαν ανάλγητο νεοφιλελευθερισμό. Παρατηρώντας αυτή τη διαδικασία έχω πειστεί πως είναι απλά η φόρτιση μιας λέξης με αρνητική σημασία και η χρησιμοποίησή της στη συνέχεια σαν σκιάχτρο που γίνεται. Κάτι ανάλογο γινόταν κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου στη δύση με τη λέξη κομμουνισμός και στην ανατολή με τη λέξη καπιταλισμός.
Μερικά από τα ψέματα πάνω στα οποία στηρίζεται αυτό το καθεστώς είναι τα συνθήματα όπως δωρεάν παιδεία, δωρεάν υγεία, δωρεάν συγκοινωνίες, κοινωνικό κράτος...
Αν κοιτάξει κάποιος τι κρύβουν αυτές οι επιφανειακά μόνο όμορφες λέξεις, είναι το ψεύδος μιας άδικης, για τους μη έχοντες «δόντι», πραγματικότητας.
Δωρεάν παιδεία: Στην Ελλάδα υπάρχει μόνο κατ’ όνομα και κάθε φορολογούμενος γονιός το γνωρίζει από τα ποσά που πληρώνει στην παραπαιδεία για τη μόρφωση των παιδιών του.
Δωρεάν υγεία: Όποιος έχει πάει σε ελληνικό δημόσιο νοσοκομείο όπου στο 70% των περιπτώσεων χρειάζεται φακελάκι στο γιατρό, αποκλειστική λόγω αδιαφορίας νοσηλευτικού προσωπικού, ξέρει περί τίνος πρόκειται...
Δωρεάν συγκοινωνίες: Μόνο γέλια προκαλεί ο όρος. Ο ΟΣΕ σε δέκα χρόνια αύξησε το δημόσιο χρέος κατά 10 δισ. ευρώ, όσο θα μας στοίχιζε η συμμετοχή του κράτους σε 28,5 γέφυρες σαν του Ρίου-Αντιρρίου ή περίπου σε 25 Αττικές οδούς...
Έχω μπροστά μου τον ισολογισμό του ΟΑΣΑ του 2009. Τζίρος 187 εκατ. ευρώ, ζημιές 525 εκατ. ευρώ. Αυτό δεν είναι δωρεάν συγκοινωνίες, είναι πάρτι «τρωκτικών». Είναι απάτη να νομίζει κάποιος ότι έχουμε φθηνές δημόσιες συγκοινωνίες επειδή το εισιτήριο στοίχιζε ένα ευρώ. Το εισιτήριο στοιχίζει πολύ παραπάνω αν προσθέσουμε τις ζημιές και τις διαιρέσουμε δια του αριθμού των επιβατών...
Είναι άδικο επίσης ο αγρότης της Λάκας Σουλίου Ιωαννίνων που δεν έχει μπει ποτέ σε τραίνο ή μετρό, να πληρώνει μέσω της φορολογίας το έλλειμμα αστικών συγκοινωνιών της Αθήνας ή την Εθνική Οδό Αθηνών - Λαμίας... Δεν είναι;
Όλο αυτό το σύστημα εξουσίας ελληνικού «σοβιετικού» μεταπολιτευτικού μοντέλου έχει στήσει έναν μηχανισμό εκμετάλλευσης της κοινωνίας, η χρόνια χρήση του οποίου οδήγησε στη χρεοκοπία.
Μάλιστα επειδή κάθε μηχανισμός στηρίζει την εξουσία του σε κάποιο μύθο, ο μύθος αυτού του μοντέλου στηρίζεται στην χρήση λέξεων τις οποίες έχουν εκριζώσει από την πραγματική τους έννοια.
Ονομάζουν δωρεάν παιδεία και υγεία ένα σύστημα που δεν είναι δωρεάν και ενδεχομένως να παρείχε καλύτερες υπηρεσίες και να στοίχιζε λιγότερο αν ήταν αλλιώς δομημένο. Θεωρώ απαραίτητο μια κοινωνία να προσφέρει παιδεία και υγεία σε όποιον τη χρειάζεται αλλά αυτό που ονομάζουμε εμείς δωρεάν και δημόσιο αγαθό είναι απάτη.
Δεν είναι κάτι πρωτότυπο η εκρίζωση των λέξεων από την πραγματική τους σημασία. Την εφαρμόζουν όλες οι εξουσίες που θέλουν να χειραγωγούν και ιδίως αυτές που ρέπουν στον ολοκληρωτισμό.
Ο Τζωρτζ Όργουελ στο μνημειώδες μυθιστόρημά του 1984, περιγράφει αυτή την κατάσταση αριστοτεχνικά. Ο συγγραφέας, πρώην κομμουνιστής, σε αυτό το έργο, εμπνευσμένος από τον ολοκληρωτικό χαρακτήρα του σταλινικού καθεστώτος, δομεί μια εφιαλτική κοινωνία ψεύδους και καταπίεσης, όπου το καθεστώς για να μπερδεύει τους υπηκόους και να κυριαρχεί, έχει αντιστρέψει την έννοια βασικών λέξεων...
Έτσι το Υπουργείο Πολέμου ονομάζεται Υπουργείο Ειρήνης κλπ. Σας παραθέτω δυο παραγράφους για να πάρετε μια γεύση.
1984
«Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΙΡΗΝΗ Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΕΙΝΑΙ ΣΚΛΑΒΙΑ Η ΑΓΝΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΜΗ Το Υπουργείο Αλήθειας, είχε, όπως λεγόταν, τρεις χιλιάδες δωμάτια πάνω από την επιφάνεια του εδάφους, και αντίστοιχες υπόγειες διακλαδώσεις. Σκορπισμένα μέσα στο Λονδίνο βρίσκονταν τρία ακόμα κτίρια με παρόμοια εμφάνιση και όγκο. Με τον όγκο τους δέσποζαν τόσο πολύ σ’ όλη την αρχιτεκτονική της πόλης που αν βρισκόσουν στη στέγη του Μεγάρου της Νίκης μπορούσες να τα δεις και τα τέσσερα ταυτόχρονα.
Στέγαζαν τα τέσσερα Υπουργεία στα οποία είχε διαιρεθεί ολόκληρος ο Κυβερνητικός μηχανισμός. Το Υπουργείο Αλήθειας, που απασχολείτο με τα νέα, την ψυχαγωγία, την εκπαίδευση και τις καλές τέχνες. Το Υπουργείο Ειρήνης που ασχολείτο με τον πόλεμο. Το Υπουργείο Αγάπης, που αγρυπνούσε για την τήρηση της τάξης. Και το Υπουργείο Αφθονίας, που ήταν υπεύθυνο για τα οικονομικά θέματα. Τα ονόματά τους στην Νέα Ομιλία ήταν: ΥΠΑΛ, ΥΠΕΙΡ, ΥΠΑΓ και ΥΠΑΦ...».
Μιλάω συχνά για τα σοβιετικά χαρακτηριστικά του ελληνικού μεταπολιτευτικού μοντέλου και αυτό δεν είναι τυχαίο. Όποιος καθίσει και παρατηρήσει θα τα εντοπίσει, όπως επίσης και τις ομοιότητες του τωρινού συνδικαλιστικού παρακράτους με το παρακράτος της δεξιάς.
Το καθεστώς προτιμάει κατάρρευση, παρά απώλεια εξουσίας... Δεν πειράζει, έτσι συνέβαινε με όλα. Ο κόσμος όμως αλλάζει...
Αναφέρω συχνά τον όρο νεοφιλελευθερισμός όχι από ιδεολογική αγκύλωση αλλά γιατί είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα. Ο ίδιος εξάλλου δεν θεωρώ πως η αγορά είναι παντού και πάντα ικανή να λύνει όλα τα προβλήματα μιας κοινωνίας. Η εμπειρία όμως των τελευταίων αιώνων κατά τη γνώμη μου έχει δείξει πως ισχυρές δόσεις αγοράς επιλύουν περισσότερα προβλήματα απ’ όσα δημιουργούν. Δεν χρειάζεται καμιά ενδελεχής οικονομική ανάλυση γι’ αυτό αλλά αρκεί μια ματιά στα οικονομικά συστήματα που την εφάρμοσαν και το βιοτικό επίπεδο που πέτυχαν. Είναι τυχαίο που όλες οι ανεπτυγμένες χώρες με υψηλό βιοτικό και πολιτισμικό επίπεδο ελέγχουν ελάχιστες ή καθόλου επιχειρήσεις σε τομείς όπως ενέργεια, τηλεπικοινωνίες, συγκοινωνίες;
Τέλος
Πότε είχαμε καλύτερες και φθηνότερες υπηρεσίες (του ελλείμματος στον κρατικό προϋπολογισμό συμπεριλαμβανομένου) όταν είχαμε το μονοπώλιο του ΟΤΕ, της Ολυμπιακής, των ΚΤΕΟ ή όταν άνοιξαν αυτές οι αγορές;
Εν αναμονή του ελληνικού θαύματος...
Όσο δεν αποσαφηνίζονται οι προθέσεις της κυβέρνησης η αγορά θα άγεται και θα φέρεται. Αυτή η κατάσταση όμως δεν μπορεί να κρατήσει αιώνια. Η πραγματικότητα είναι αδυσώπητη, στο τέλος θα επιβάλει την κοινή λογική.
Το ζητούμενο είναι, όπως λέμε συχνά τελευταία, ό,τι πρέπει να γίνει, να γίνει ομαλά χωρίς κοινωνικό κόστος και εντάσεις.
Τις τελευταίες δεκαετίες θυμάμαι πολλά θύματα των εντάσεων που επιβάλλουν οι συγκυρίες. Στο τέλος η ένταση υποχωρεί ο θυμός και αγανάκτηση ξεχνιούνται, απλά κάποιοι άτυχοι απουσιάζουν και δεν επιστρέφουν ποτέ στην καθημερινή τους ζωή...
Ο ίδιος παραμένω αισιόδοξος πως η νέα μεταπολίτευση θα γίνει ομαλά και πως μετά από μια δεκαετία από την ελληνική χρεοκοπία τα θαύμα της Τουρκίας της τελευταίας δεκαετίας θα ωχριά μπροστά στο ελληνικό.
Οι συνωμοσιολόγοι θα έχουν επιστρέψει στα λαγούμια τους, η χρηματιστηριακή αγορά θα καλπάζει και εγώ θα μαλώνω με τους υπεραισιόδοξους για το αν πρέπει να κατεβάσουμε ταχύτητα ή να ανεβάσουμε...
Έτσι συμβαίνει με τις οικονομίες και τα χρηματιστήρια αιώνες τώρα και ο λόγος είναι απλός: Μέτρον πασών των αγορών είναι η ανθρώπινη φύση. Και απ’ όσο έχω παρατηρήσει αυτή αλλάζει πολύ αργά. Για την ακρίβεια στα μερικές χιλιάδες χρόνια που μετράει η ιστορία, ελάχιστα έχει μεταβληθεί...
...στον Παναμά
